Alla fèrë du Càtaruòzzuwë

Fiera del Catarozzolo - 1954
Foto E.C. Banfield©

Alla fèrë du Càtaruòzzuwë

di Giovanni Monaco

Trascrizione e parafrasi

di G.D. Amendolara

☙______________❧

Storia inserita in archivio > Chiaromontesi raccontano

Së të affacciàvësë

addònnë u Munumèndë

a terza dumènëchë dë sëttèmbrë,

të vënìë u spìnnë dë scènnë da vàscë.

e dë të 'ntrùfuwǽ nda fèrë du Càtaruòzzuwë.

Gùnë ca væjë, n’atë ca vènë,

chi s'assèttë allu cìglijë du fuòssë,

chì cu gùmmuwë ‘mænë,

chi aspëttævë pècurë e cræpë

ca vëviènë alla fundǽnë,

chi sòttë i chiàndë allu frìšchë,

chi assëttǽtë ‘nànzë i gruttë

sòttë u tëmbònë dë Sànda Lucìë,

chi assëttætë alla barràcchë

dë zia Trësìnë a Mazzarònë,

a mëglièrë dë zë Giuànnë Gësëppònë,

ca vënnìë vìnë, gliùmmarièllë e spëzzatìnë,

chi ‘nànzë o barràcchë di pannacciǽrë

ca iènë da gruttë dë l'acquë

fìnë alla crùcë dë Sàn Pascælë,

e tantë sbattiènë e grëdavënë:

«Qui non si vende e ne si svende,

qui si regala tutto».

E murrë dë gèndë ca së spëngiènë

pë rëcòglijë mëccatùrë ca iëttàvënë pë l'àrijë.

Ma pòvërë crëstiǽnë,

s'aviènë a sfërtùnë di s'accattæǽ

cauzùnë, giacchèttë, cupèrtë,

lënzùwë, cauzèttë

chë appènë i lavàvënë

ònnë zì putiènë chiù mèttë.

S'accurtàvënë da sùlë,

o cangiàvënë chëlòrë.

Të putièsë fëdǽ sùlë du camijë

dë zë Giuànnë du scièsciùwë,

cu purtǽvë Vëcënzìnë Piattèllë,

nu brævë crëstiænë,

e quìllë dë Pëppìnë Sciampiònë

cu purtævë Pascǽlë,

e tuttë u rièstë t'avièsë stæ attièndë

ca të vënniènë pùrë

pruvuìzzë dë càucë pë borotàlchë.

Vënniènë scàrpë dë secònda mænë

purë cu nùmmërë sparëgliætë,

ma a chiù zìnnë t'avìa ì bònë.

Chi nànzë a cappèllë dë Sàn Pascælë,

chi allu pòndë du Zëccawuìë,

chi sòttë a crùcë, chì sòttë i cièuzë

e fìnë ndu mërcætë

c'èrënë pècurë puòrcë e cræpë,

c'èrënë frùšcùwë a tuttë ì bànnë.

E vëdièsë pë ‘ndèrrë

gùmmuwë, lancèllë, iàscarèllë,

còfënë, cufanìcchijë, spòrtë,

panærë e cuscënèllë,

e ghièrë pùrë a fèrë di ‘màstærë.

Stënniènë da na gulìvë a n’atë, sòpë u fuòssë,

‘màstë, stracquèwë, pëttèrë,

grëgliùzzë, capìstrë,

fàucë, cannièllë e vantǽrë,

e fërriàvënë e carusàvënë ciùccë.

C'erënë mùlë chi campanièllë,

iumèndë, burrìchë.

M’arrëcòrdë na vòtë

ca stavënë pruvànnë u ‘màstë a nu ciùccë,

chë appènë n’hannë mìsë, së n’è fëijùtë,

së vèdë ca ònnè u vulìë pagǽ.

Oh ch’ènnë fàttë pu ‘ngappǽ.

Së vèdë ca në ìë strìttë, e në facìë mælë,

e s’è misë a zumbǽ, povëru ciùccë.

E n’ennë pruvǽtë n’àtë ancòrë,

fa chë avièna ì subbëtë fòrë.

Së gëràvësë tuttë a fèrë,

sëntièsë crëstiænë ca parlàvënë dë n’ata manèrë.

C'erënë Francavëllìsë, Sënësǽrë,

Tëganìsë, Fàrdëllìsë,

Càstrënuvìsë, gèndë ca parlàvënë ghièrghijë,

fèmmënë cu camëcèttë rëcamætë e vèstë luònghë.

Ma a Madònnë passǽvë pùrë pë lòrë.

Ed arrëvævë cìtta cìttë

miènzë a gèndë e frùšcùwë,

ca së fërmàvënë pa salutǽ.

Avìë nu vëstìtë azzùrrë còmë u mærë

e tre guàgliùnë appëzzëcætë

ca së ‘mpauràvënë dë quìllu vàrmë nìghurë

ca ièllë sòttë nu pèdë avìë zëccǽtë.

E quànnë passævë,

fa chë u Spìrëtë Sàndë në dëcìë:

«Vulìtëvë bènë gùnë cu l’atë,

quèssë iè a Madònnë da Pæcë».

E së në ìë pë tuttë a fèrë.

M'arrëcòrdë ca pùrë attànëmë

s'avìë accattǽtë u ciùccë

da nu crëstiænë dë Fardèllë,

nu bèllë ciucciarièllë,

sèmbë tëràndë tëràndë,

ònnë së stancǽvë mæië,

t'avièsa stǽ attièndë sùlë

së c'erë ancuna burrìchë.

Crëstiænë e frùšcuwë

non së putiènë cundǽ,

ièrënë còmë i furmìcuwë,

assǽië assǽijë.

Oh che fèrë quèlla fèrë.

L'unèchë cùndë brùttë pë nuijë guagliùnë

ca n'arruinàvënë u càmbë

addò ièmmë a ghiùcǽ

e che mancævë pìcchë pë ghì alla scòlë.

Truvàvësë tuttë i cùndë.

Ièrë a fèra chiù grànnë du paìsë nuòstë,

e pùrë d'ancùnu paìsë vëcìnë.

Ièrë a fèrë di frušcuwë.

E chiænë chiænë,

i crëstiænë së në iènë alla cæsë,

chi cundèndë e chi no.

Chi sùlë cu panǽrë,

pëcchè avìë vënnùtë u puòrchë,

e chi cu ciùccë o cræpë o gàinë appènë accattǽtë,

chi cu gùmmuwë, chi cu lancèllë,

chi cu na spurtèllë

e chi cu mànghë na lìrë nda sacchèttë.

O nuòstë ièrënë përtusǽtë.

Së në cadiènë i sòldë.

Quìssë iè u rëcòrdë ca tènghë

da fèrë du Cataruòzzuwë.

______________

Alla fiera del Catarozzolo

Se ti affacciavi

al Monumento

la terza domenica di settembre

ti veniva la voglia di scendere

e di infilarti nella fiera del Catarozzolo.

Uno che va, un altro che viene,

chi si siede sul ciglio del fosso,

chi con recipiente in mano,

chi attendeva pecore e capre

che bevevano alla fontana,

chi al fresco sotto le piante,

chi seduto davanti alle grotte

sotto il timpone di Santa Lucia,

chi seduto alla barracca

di zia Teresa a Mazzarònë,

la moglie di zio Giovanni Gësëppònë,

che vendeva vino, gliùmmarièllë e spezzatino,

chi davanti alle barracche dei tessuti

che andavano alla grotta dell’acqua

fino alla croce di San Pasquale,

e tanti sbattevano e urlavano:

«Qui non si vende e ne si svende,

qui si regala tutto».

E grupi di persone che si spingevano

Per raccogliere fazzoletti che gettavano in aria.

Ma povera gente,

se avevano la sfortuna di comprare

pantaloni, giacche, coperte,

lenzuoli, calzette

che appena li lavavano

non potevano più metterli.

Si accorciavano da soli

O cambiavano colore.

Potevi fidarti solo del camion

di zio Giovanni du scièsciùwë,

che lo guidava Vincenzino Piattèllë,

una brava persona,

e quello di Peppino Sciampiònë

che lo guidava Pasquale,

e da tutto il resto dovevi stare attento

che ti vendevano anche

polvere di calce per borotalco.

Vendevano scarpe di seconda mano

anche di numero diverso,

ma la più piccola ti doveva andare bene.

Chi davanti la cappella di San Pasquale,

chi al Ponte du Zëccawuìë,

chi sotto la croce, chi sotto i gelsi

e fino al Mercato

c’erano pecore, maiali e capre,

c’erano animali dappertutto.

E vedevi per terra

ogni tipo di recipiente in terracotta,

cofani, cofanetti, ceste,

panari e cuscinelle,

ed era anche la fiera dei bastai.

Stendevano da un ulivo ad un altro, sul fosso,

masti, sottocoda, sottopancia,

grigliette, cavezze,

falci, ditali di canna, grembiule di cuoio,

e ferravano e tosavano l’asino.

C’erano muli con i campanelli,

giumente, asine.

Ricordo una volta

che stavano provando il basto ad un asino,

che appena lo hanno messo, se né scappato.

Si vede che non voleva prenderlo.

Oh cos’hanno fatto per acchiapparlo.

Se vede che gli andava stretto, o gli faceva male,

e si è messo a saltare, povero asino.

E ne hanno provato un altro ancora,

fa che dovevano andare di fretta in campagna.

Se giravi tutta la fiera,

sentivi gente che parlava in altri modi.

C’erano Frncavillesi, Senisesi,

Teanesi, Fardellesi,

Castronuovesi, gende che parlava Arbereshe,

donne con camicette ricamate e lunghe vesti.

Ma la Madonna passava anche per loro.

Ed arrivava silenziosa

In mezzo a persone e animali,

che si fermavano per salutarla.

Aveva un vestito azzurro come il mare

e tre bambini appiccicati

che avevano paura di quel serpente nero

che lei sotto un piede aveva schiacciato.

E quando passava,

fa che lo Spirito Santo ci diceva:

«voletevi bene uno con l’altro,

questa è la Madonna della Pace».

E se ne andava per tutta la fiera.

Ricordo che anche mio padre

aveva comprato un asino

da un uomo di Fardella,

un bell’asinello,

non si stancava mai,

sempre tirante tirante,

dovevi stare attento solo

se c’era qualche asina.

Persone e animali

Non si potevano contare,

erano come le formiche,

assai assai.

Oh che fiera quella fiera.

L’unica cosa brutta per noi ragazzi

Che ci rovinava il campo

Dove andavamo a giocare

E che mancava poco per tornare a scuola.

Trovavi tutte le cose.

Era la grande fiera del nostro paese,

e anche di qualche paese vicino.

Era la fiera degli animali.

E piano piano,

le persone se ne tornavano a casa,

chi felice e chi no.

Chi solo con un panaro,

perché aveva venduto il maiale,

e chi con l’asino o capre o agnelli appena comprati,

chi con recipienti per l’acqua,

chi con una sportelle

e chi con manco una lira in tasca.

Le nostre erano bucate.

Se ne cadevano i soldi.

Questo è il ricordo che ho

della fiera del Catarozzolo.

______________